Wat. In april 2015 vinden er in de Grote of Barbarakerk te Culemborg een aantal evenementen plaats geïnspireerd op het verhaal van Jona, de profeet die opgeslokt werd door een walvis. Een van deze evenementen is de uitvoering van de avondvullende JONA-cantate. René van Loenen schreef op dat oude bijbelverhaal een nieuw libretto en Alfons van der Mullen schreef hiervoor symfonische muziek. De muzikale leiding is in handen van Marijn Slappendel, bekend van de Culemborgse Bachcantates.
Begin.-Eind februari 2015 beginnen de audities. Na de eerste repetities kan men buiten de repetities om individuele coaching krijgen van de componist. Voor de uitvoeringen, zie de pagina: JONA: waar en wanneer.
47 Uitvoerenden. De JONA-cantate wordt uitgevoerd door een ad hoc koor van 21 zangers. Er is een kamerorkest van 10 leden waaronder enkele profs, een groep van zes zangeressen, het blokfluitsextet Flûtes à Lek (o.l.v Els Althuizen), een spreekstem (Jan Wierda), een pianist en twee zangsolisten (tenor: Erik Janse en bariton: Bas Kuijlenburg). Tel daarbij dirigent, tekstschrijver en componist dan is de cantate is een mix van 33 amateur- en 14 profmuzikanten: 47 uitvoerenden.
| koor | 21 | Dirigent | 1 | |
| 3 zangeressen | 3 | tekstschrijver | 1 | |
| 5 blokfluiten | 5 | componist | 1 | |
| spreekstem | 1 | pianist | 1 | |
| 3 orkestleden | 3 | 2 solozangers | 2 | |
| blokfluitcoach | 1 | |||
| 7 orkestleden | 7 | |||
| totaal | Amateurs: 33 | Profs: 14 |
Korte inhoud van het verhaal en een strofe uit het libretto.
| Onder kolkend geweld en in zeewier verstrikt hap ik naar lucht. Met uw naam op mijn tong roep ik u aan. Hoort u mij?René van Loenen | Jona (of Jonas) is een profeet uit het Oude Testament die wegvlucht voor zijn opdracht van God, tijdens een storm overboord wordt gegooid, in de buik van een walvis belandt en tenslotte toch naar de stad Ninevé trekt om daar zijn taak uit te voeren; de inwoners die er een losbandig leven op na houden te waarschuwing |
voor naderend onheil. Maar wanneer onverwachts de stedelingen zich gaan bekeren en God daar gevoelig voor is slaat zijn eerdere angst voor God om in irritatie en agressie. Hij merkt immers dat voor God ieder mens telt en dat hij elke etniciteit zijn liefde gunt. Zelfs als het gaat om de grootste vijand van Israël, het volk van Ninevé. Zie verder: Jona en de huidige wereldpolitiek.
Relatie tussen instrumentele bezetting en personages uit het verhaal. In totaal zijn er 24 delen die sterk van elkaar verschillen door de afwisseling in instrumentatie, begeleiding en verbeelding. Zo zijn er – vier delen voor tenor, klarinet en piano:
ze geven een heldere beschrijving van voorvallen die door de vertellende tenor aan elkaar worden geregen (zoals in het oude recitatief), – er zijn 2 delen voor bariton (met orkest of piano): ze stellen een enkele persoon voor: de schipper en de koning, – Zes delen voor gemengd koor en orkest: ze stellen het volk voor. Deze delen hebben een beschouwende functie en beschrijven de uitgeholde samenleving en uiteindelijk het nieuwe perspectief van Ninevé. En er zijn – vijf delen voor ritmische spreekstem met orkest. Zo wordt de mopperende en tegenstribbelende Jona verbeeld. Zijn grillen komen dus krachtig (want spreekstem) over bij het publiek en hij moet over de hoofden van de toehoorders heen communiceren met, schreeuwen naar God die, achter het publiek geplaatst, wordt verbeeld door – zes vrouwenstemmen, begeleid door het blokfluitsextet. Ze stellen de stem van God voor (of het engelenkoor). Door de situering achterin de kerk ontstaat er in de ruimte een galm waardoor God overal lijkt is. God wordt dus gestalte gegeven door zangeressen en blokfluiten wat een zowel milde als zacht-sturend klank geeft. De zangeressen slaan terwijl ze zingen een willekeurig ritme op een tamboerijn. Dat zal in de over-akoestiche ruimte lijken op een brandend braambos.
De melodiek van Jona. Bij de bespreking over de Jona muziek meende 
de tekstschrijver René van Loenen dat hij de componist Alfons van der Mullen er toe moest bewegen ook het Beatles liedje ”We all live in the yellow submarine” te gebruiken. Maar Alfons was in zijn jeugd helemaal geen fan van The Beatles, heeft zich zelfs aan hun pop-invloed willen ontworstelen. René hield echter vol en het deuntje kwam op de besprekingen steeds weer aan de orde. En zo heeft ongemerkt het liedje een plaats in het laatst deel gekregen, ook tot verbazing van Alfons. Maar alleen een goede luisteraar zal dat
ontdekken. Want, typisch voor klassiek muziek, gaat het er hier niet om of een melodie mooi of lelijk is maar bijv. hoe een melodie zich in het tijdsverloop ontwikkelt en verder ontvouwt. De Yellow Submarine duikt inderdaad (als een onderzeeboot) af en toe op maar gaat ook weer snel “ten onder” door bijv. een abrupte modulaties naar een ander toonsoort of door een plotselinge andere orkestratie. Er zijn ook andere melodische thema’s in het werk. Het thema van “Geen ontkomen aan” of “De doden zijn geteld”. En het thema “God’s stem” komt steeds weer op de voorgrond. In het slotdeel worden alle thema’s aaneen gesmeed tot een dubbelkorige apotheose, gedragen door “God’s
Copyright Juke Hudig
stem”. Er zijn melodieën die eigenlijk het karakter hebben van een Nederlands volkslied of kindergezang. Die sfeer blijft hoorbaar maar door plotselinge modulaties of door een breuk in het melodisch verloop wordt de afkomst niet duidelijk. Daardoor wordt het spel met het deuntje en de ontwikkeling van het materiaal tot een langere en “plastische” tijd belangrijker dan het deuntje zelf. Dit is typisch voor klassieke muziek. In de 20ste eeuw ziet u dit o.a. bij Poulenc en Bartok. Een voorbeeld hiervan is te vinden op de site: www.alfonsvandermullen.nl >> klik op het landschap >> klik op de bladmuziek >> My music >> scroll naar beneden en klik op een oranje Music link. Zo is nr. 13 C (Allegretto Giocoso). Gebruik s.v.p. goede boxen bij het afspelen want de pc klanken zijn mager.
Jona: Godsbeeld en de huidige wereldpolitiek. In de cantate is een bepaald Godsbeeld verwerkt. Wij moderne mensen zien God nauwelijks meer. We hebben hem weggeredeneerd. Zo is in de muziek God en God’s stem buitengesloten. Immers de drie vrouwenstemmen en het blokfluitsextet dat God voorstelt, staan achter in de concertruimte, ze zijn gescheiden van het orkest. God doet niet mee. Alleen Jona hoor God maar juist hij vlucht van hem weg. God wordt dus in de mise en scène én door de hoofdpersoon ontkent. Pas als Jona zich gewonnen geeft (“Klop, en er zal worden opengedaan”) ontstaat er contact en komt God tevoorschijn (of: mag God voor ons tevoorschijn komen) en hij bezingt zijn liefde voor de mens. Hij laat zien dat het helemaal niet uitmaakt wie of wat je bent qua geloof, ras en afkomst. Je bent mens en dus zijn kind. God en dus de drie vrouwenstemmen en het blokfluitsextet komen op het einde van de cantate naar voren en worden op het podium een volwaardige partij, een tweede koor in de muziek. God wordt voor ons werkelijkheid. We staan toe dat God ons tot zich neemt. Jona in de wereldpolitiek: Jona moest indertijd naar Ninevé, het huidige Mosoel. In Mosoel wordt nu door IS flink huisgehouden. Immers Ninevé bleek nog steeds een graf van Jona te bezitten. Het was een levend bedevaartsoord met een eigen heiligdom. In oktober heeft IS dit heiligdom de lucht in geblazen. Men vindt daarvan een filmpje op Youtube. Uiteraard zijn wij en Jona daarover opnieuw verbitterd. Maar God zal, nadat hij berouw ziet, niet oordelen. En daarom irriteert Jona zich, ook nu nog, aan hem. L’histoire se repète. En daarom hebben wij hem uitgeschakeld.
Bekendheid en public relation. -De PR-consulente Henriett Somlai zal de publiciteit verzorgen. Ze is bekend van het Cultuur Platform Culemborg en van de Cultuur pagina in de Culemborgse courant en via haar redactionele stukken in de plaatselijk bladen. -Verder komt er een digitale nieuwsbrief, informatie via de social media (Twitter en Facebook), via de website van René van Loenen (alle websites: zie beneden), de website van het blokfluitsextet, die van de Alfons van der Mullen en de website van stichting Anisymuz. -Van de 47 deelnemers wordt verwacht dat ze voldoende reclame maken in hun achterban.
Subsidie: De cantate Jona wordt gesubsidieerd door het VSB fonds, de Vermeulen Brauckman stichting en het Prins Bernhard Cultuurfonds. U ziet hierboven de logos van deze fondsen. We zijn heel blij met deze steun. Wel zijn we ons ervan bewust dat de verschillende overeenkomsten streng nageleefd moeten worden en dat we financieel nog niet rond zijn. De fondsen vragen immers dat we ook zelf financiële bronnen aanboren. Zo zullen met mond-op-mond reclame moeten zorgen dat onze concerten goed bezocht worden. En is er de vraag aan alle medewerkers en muzikanten om voor Jona via Facebook veel aandacht te vragen. Ook moeten als bestuurders van Anisymuz sponsors proberen te interesseren.
Link naar de klinkende muziek. Je kan nu al de muziek van Jona klinkend beluisteren. Helaas zijn het wel co
mputerklanken maar je kan je er een beeld van vormen. Speel het af via goede boxen! Bezoek www.jonacantate >> muziek Jona >> klik op een van de groene “Music”-buttons. Je kan dan tegelijk de partituur meelezen. De partituren zijn hier ook te printen: zie PDF. Of bezoek: www.anisymuz.nl. Op deze site kan je ook de partijen inzien en event. printen: www.anisymuz.nl >> partijen Jona.
Link naar de kunstenaars: René van Loenen (librettist): www.renevanloenen.nl
Marijn Slappendel (dirigent): http://www.marijnslappendel.nl. Het blokfluitsextet Flûtes à Lek o.l.v. Els Althuizen: www.flutesalek.nl. Voor meer informatie, email naar: heleenvdvlugt@hotmail.com.
Namens de Stichting Anisymuz. Heleen van der Vlugt, Zaagmolenstraat 9, 4103 XW, Culemborg.
Projectmanager: A. van der Mullen, 0345-518591 / 06.86104293
Emailadres: heleenvdvlugt@hotmail.nl
De nieuwe cantate ... van de Stichting Anisymuz 